Động từ có tiền tố tách ra (Trennbare Verben) và không tách (Untrennbare Verben). Điểm khác biệt giữa hai loại này nằm ở việc tiền tố có tách khỏi động từ chính trong câu hay không, tùy thuộc vào ngữ cảnh ngữ pháp và loại tiền tố.
1. Động từ có tiền tố tách (Trennbare Verben)
Là các tiền tố khi kết hợp với động từ có thể tách ra và đứng độc lập trong câu khi động từ được chia. Những động từ đi kèm với tiền tố tách được có cách sử dụng khác nhau tùy vào thì và cấu trúc câu.
Đặt câu: aufmachen (mở)
- Ich mache die Tür auf. (Tôi mở cửa)
- Tiền tố “auf” tách ra và đứng ở cuối câu khi động từ được chia.
- Kannst du das Fenster aufmachen? (Bạn có thể mở cửa sổ không?)
- Câu này có động từ khuyết thiếu là Können, vậy nên động từ để nguyên thể (không chia).
Cách sử dụng:
a. Trong câu ở hiện tại:
- Khi động từ được chia, tiền tố tách ra và đứng ở cuối câu.
- Ví dụ: Ich stehe um 7 Uhr auf. (Tôi thức dậy lúc 7 giờ.)
- Tiền tố auf- của aufstehen đứng tách ra và ở cuối câu.
b. Trong câu ở thì Perfekt:
- Khi chia động từ ở thì Perfekt, tiền tố vẫn gắn với phân từ II của động từ và không tách ra. Dạng phân từ II thêm tiền tố “ge -“ giữa tiền tố tách được và động từ gốc.
- Ví dụ: Ich bin um 7 Uhr aufgestanden. (Tôi đã thức dậy lúc 7 giờ.)
- Phân từ II của aufstehen là aufgestanden, với ge – chèn giữa tiền tố và động từ gốc.
Lưu ý:
- Khi động từ đi kèm với các tiền tố tách được, ý nghĩa của động từ thường thay đổi.
- Ví dụ: fahren (đi) và abfahren (khởi hành).
2. Động từ có tiền tố không tách (Untrennbare Verben)
Với động từ không tách, tiền tố không tách ra khỏi động từ và luôn đi cùng với động từ chính, ngay cả khi chia động từ.
Đặt câu: erleben ( trải nghiệm)
- Ich erlebe jeden Tag etwas Neues. (Tôi trải nghiệm điều gì đó mới mẻ mỗi ngày.)
- Tiền tố “er” không tách rời khỏi động từ “leben”.
- Wir können im Urlaub viele neue Dinge erleben.
- Câu này có động từ khuyết thiếu là Können, vậy nên động từ để dạng nguyên thể (không chia).
Đặc điểm của các động từ có tiền tố không tách được:
a. Không tách ra trong câu:
-
- Ví dụ: Ich besuche meinen Freund. (Tôi thăm bạn tôi.)
- Tiền tố be- không tách ra khỏi động từ besuchen.
b. Phân từ II không thêm tiền tố “ge-“:
Khi chia ở thì Perfekt hoặc Plusquamperfekt, những động từ này không thêm tiền tố “ge-” ở dạng phân từ II.
-
- Ví dụ: Ich habe meinen Freund besucht. (Tôi đã thăm bạn tôi.)
- Phân từ II của besuchen là besucht chứ không phải gebesucht.
3. Một số tiền tố có thể vừa tách vừa không tách
Có những động từ mà tiền tố có thể vừa tách vừa không tách, tùy thuộc vào ngữ cảnh và nghĩa cụ thể của động từ.
Một số tiền tố phổ biến:
- durch – , über- , wider- , um- , an-, …
a. Durch
- Tách: Durchmachen (trải qua)
- Ich mache eine schwere Zeit durch. (Tôi trải qua một thời kỳ khó khăn)
- Không tách: Durchsehen (nhìn qua)
- Ich kann das Dokument nicht durchsehen. (Tôi không thể nhìn qua tài liệu đó)
b. Über
- Tách: Überfahren (tông xe qua ai đó/cái gì đó):
- Der Fahrer überfährt das Stoppschild. (Tài xế chạy vượt đèn đỏ.)
- Không tách: Überfahren (chở qua sông):
- Der Kapitän fährt uns über den Fluss über. (Thuyền trưởng chở chúng tôi qua sông.)
c. Wider
- Tách: Widerlegen (bác bỏ)
- Er legt die Theorie wider.( Anh ấy bác bỏ lý thuyết đó)
- Không tách: Widersprechen (phản bác)
- Ich widerspreche (Tôi phản bác bạn)
d. Um
- Tách: Umfahren (đi vòng quanh)
- Wir fahren die Baustelle um. (Chúng tôi đi vòng quanh công trường)
- Không tách: Umfahren (đâm vào ai đó)
- Er hat den Hund umfahren. (Anh ấy đã đâm vào con chó)
e. An
- Tách: Ankommen (đến nơi)
- Der Zug kommt pünktlich an. (Tàu đến nơi đúng giờ)
- Không tách: Annehmen (chấp nhận)
- Ich nehme das Angebot an. (Tôi chấp nhận lời đề nghị đó)
Động từ tách và không tách trong tiếng Đức mang lại sự đa dạng về ngữ nghĩa và cách sử dụng. Hiểu rõ khi nào tiền tố tách ra hoặc không tách là yếu tố quan trọng giúp bạn nắm vững ngữ pháp và giao tiếp hiệu quả. Bằng cách nhận diện các tiền tố và ngữ cảnh của câu, bạn sẽ dễ dàng sử dụng đúng loại động từ, từ đó làm phong phú thêm khả năng ngôn ngữ của mình. Hãy luyện tập thường xuyên để ghi nhớ và ứng dụng linh hoạt trong cuộc sống hàng ngày!
